„Picasso powiedział kiedyś, że wszystkie dzieci są urodzonymi artystami. Problemem jest pozostać artystą, gdy się dorasta.” /K. Robinson/
Aby przekonać czytelników o wadze i potrzebie rozwijania kreatywności u naszych uczniów przytoczę kilka liczb…..
– pod względem innowacyjności i liczby patentów zajmujemy piąte miejsce w Europie. Tyle, że od końca!!!!!
– na milion mieszkańców przypada w Polsce 71 patentów ( we Francji 406, w Niemczech – 650)
– na inwestycje w badania i rozwój w Polsce wydaje się rocznie ok. 0,6% PKB, średnia europejska 2,3% PKB, W Izraelu 4,53%, w Szwecji 3,73%, w USA 2,62%
/źródło:European Innovation Scoreboard/
Pojęcie twórczego potencjału utożsamiane jest z kreatywnością rozumianą jako zdolność człowieka do generowania (wymyślania) nowych i wartościowych pomysłów (idei, koncepcji, rozwiązań). Zgodnie z tym ujęciem, twórczość odnosi się do aktywności człowieka, do jego działalności sprawczej przynoszącej nową wartość. Istotą kreatywności jest pomysłowość – ideacja, czyli zdolność do wymyślania wielu rozwiązań problemów otwartych, do generowania nowych i wartościowych idei i koncepcji.
Ze względu na złożony charakter twórczości w dyskursie naukowym funkcjonują różne perspektywy teoretyczne:
– klasyczne koncepcje twórczości (m.in. asocjacyjne, psychoanalityczne, postaciowe, behawioralne);
-teorie poznawcze (m.in. koncepcja myślenia dywergencyjnego J. P. Guilforda, koncepcja E. Nęcki);
-teorie systemowe (np. J. Kozieleckiego, T. M. Amabile, M. Csiszentmihalyiego, R. J. Sternberga, K. K. Urbana, R. Schulza
-teorie humanistyczne (m.in. E Fromm, A. Maslow, C. Rogers)
-teorie twórczości codziennej (M. Modrzejewska-Świgulska, R. Richards)
Twórczość rozpatrywana jest również w szerszym kontekście między innymi poprzez model twórczości cztery t – The four C model of creativity (mini t – aspekt rozwojowy, małe t – nowa osobista interpretacja świata, pro-t – działania amatorskie oraz duże t – twórczość wybitnych artystów)
A oto dwa modele wspierania potencjału twórczego ucznia:
Bariery, z którymi najczęściej możemy mieć do czynienia, również w procesie edukacji to: sztywność myślenia, dominacja myślenia analitycznego, przesadne dążenie do sukcesu, konformizm, brak tolerancji dla różnorodności i sprzeczności.
Nie każdy człowiek wykazuje zdolności twórcze, dlatego trzeba zastosować określone procedury i techniki ich rozwijania podczas warsztatów i treningów. Ich głównym celem jest stymulowanie płynności, giętkości i oryginalności myślenia.
Zasady sprzyjające rozwijaniu twórczego potencjału człowieka./Wg. K. Szmidta/
Uwagę w tym modelu zwraca duże znaczenie osobistego przykładu osoby uczącej wpisujące się w podstawową ideę pedagogiki budującego przykładu nauczyciela. Zasada ludyczności nawołuje z zerwaniem z klimatem czasami sztucznej powagi towarzyszącej procesom nauczania, które mogą przecież (a może powinny) sprawiać radość zarówno uczniom jak i nauczycielom.
Nieco inne ujęcie zasady sprzyjających rozwojowi potencjału twórczego człowieka proponuje A.Tokarz
Przegląd metod sprzyjających rozwijaniu twórczego myślenia
METODY ANALITYCZNE polegają na systematycznym dążeniu do rozwiązania problemu oraz analizowaniu przeszkód utrudniających osiągnięcie celu, wymagają rozbicia problemu na części składowe i rozwiązania każdego elementu z osobna.
Np. metoda poszukiwania twórczych rozwiązań problemów drogą systematycznej analizy wszystkich możliwych rozwiązań, wymyślania przedmiotów, które mogłyby pełnić wcześniej wyróżnione funkcje.
METODY INTUICYJNE są to sposoby atakowania problemów poprzez odwołanie się do zbiorowej mądrości lub potocznej intuicji osób, wykorzystywanie fantazji, emocji, przeczuć jako źródła rozwiązywania problemów. Do metod intuicyjnych zaliczamy między innymi burzę mózgów A. Osborna, synektykę Gordona, metody lateralne E. de Bono
METODY EKLEKTYCZNE są połączeniem metod analitycznych i intuicyjnych. Zaliczamy do nich między innymi twórcze rozwiązywanie problemów TRoP E. Nęcki, Creative Problem Solving (CPS) A. Osborna i S. Parnesa:
METODY POKONYWANIA SZTYWNOŚCI MYŚLENIA, które polegają na eliminowaniu takich przeszkód jak: dominacja myślenia analitycznego, preferowanie ekspresji werbalnej, lęk przed złą odpowiedzią, przesądne dążenie do sukcesu, poleganie na zewnętrznej ocenie, uleganie konformizmowi, brak tolerancji dla różnorodności i sprzeczności. Wyróżnia się cztery grupy technik sprzyjających pokonywaniu sztywności myślenia: widzenie inaczej, osłabienie wewnętrznej cenzury, twórcza samoocena, normy grupowe
METODY ROZWIJANIA MYŚLENIA WYOBRAŻENIOWEGO I CIEKAWOŚCI , które opierają się na stymulowaniu wyobraźni i ciekawości poznawczej poprzez czynniki takie jak: nowość, niezwykłość, dziwność, zmianę (niespodziankę, zaskoczenie), konflikt (brak związku, nieodpowiedniość, rozbieżność, niedookreśloność). Rozbudzeniu ciekawości poznawczej sprzyja myślenie pytajne, które polega na odkrywaniu nowych problemów i redefiniowaniu starych.
Wszystkich zainteresowanych pogłębieniem wiedzy, jak stosować metody rozwijające kreatywność i twórczość w procesie nauczania i wychowania, zapraszamy do zamieszczonej poniżej literatury związanej z tym tematem:
Bibliografia:
Adair J. (2008) Sztuka twórczego myślenia. Źródła innowacji i świetnych pomysłów, Wolters Kluwer Polska, Warszawa.
Bowkett S. (2000), Wyobraź sobie, że…Ćwiczenia rozwijające twórcze myślenie uczniów, WSIP, Warszawa.
Brausem M., Sargun I., (2007), Dzieci i kreatywność. Pomysły na cały rok, Wydawnictwo Jedność, Kilece.
De Bono E., (1994), Naucz swoje dziecko myśleć, Wydawnictwo Prima, Warszawa.
De Bono E., ( 2009), Umysł kreatywny. 62 ćwiczenia rozwijające intelekt, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa.
Szmidt K.J., (2013), Trening kreatywności, Wydawnictwo Helion, Gliwice.
Szmidt K.J.,(2007), Pedagogika twórczości, GWP, Sopot
Opracowanie materiału:
Ludmiła Krawczyk
Milena Balwierz
